NO / ENG

N�r festen opnar

Forfattaren Edvard Hoems helsing og hyllest til Jazzfestivalen og Molde.
N�r festen opnar, festivalen opnar blir namnet p� ein by i vest fanfare: Til Molde! Klangen dirrar gjennom spr�e netter.
I hjartet st�r eit nedst�va cymbal. Ein munn bl�s avstand bort, trompetar blir vende mot ingens �yre, fingrar famlar p� bassen lik elskarens hender, trombonen glir ......
Og vi som levde her og skildest her, kan ana bl�klokker i vind, sj� b�tar stange mot nattkaier i tynn fort�yning, f�lge skyers gange p� himmelbl�nen, vita kva det er:

No opnar festen, festivalen opnar. Somrane kjem tilbake, ein for ein. Eit landskap kjem til syne bak gr� skodde, eit fly har landa alt, ferja g�r rundt neste odde, og englevenger lettar over m�rk fjord, tung stein. Provinsen m�ter straffa for sin orden. Ei sommarveke galskap, ein munnfull f�fengd skal koma over deg og all di slekt. Og namnet Molde, som er tungt av jord skal st� p� hovudet, som noteskrift med stilken ned kvart �r, ein jazzakkord slik kyrkjet�rn og fjell blir spegla i ein fjord og bobler stig fr� djup s� sjeler kjem i drift. Heilt til den siste frasen tonar ut. Oh Lord.

Ein liten by, og ingen gammal by. Den store furuskogen opnar staden Molde ein ladeplass ved fjorden, Molde fj�re der Englands sj�menn lasta furumaster til enda st�rre skip, s� dei voks like inn i John Miltons store draum, Paradise Lost!

Norwegian pines stakk hol i himmelranda som gjekk rundt Edens hage. Og mudderp�lar til ei hollandsk hamn kom herifr�. S� hogg dei skogen ut.

Men det kom kval langs kysten, store stimar, og sild som s�lv, og einkvan gjorde steng, og einkvan kj�pte silda, gjorde peng�,
og kj�pte sidan hundre hestar, elska kvinnfolk og kj�pte fine t�rkle, song og trampa takta.
Men han som aldri heilt fekk fram si sjels musikk.
Han sleit og streva til sitt siste nikk, og drog til slaktaren med ei geit i band, og sidan rett p� Brennevins-Samlaget, der han vart stupfull og k�yrt i trilleb�r fr� ladestaden, med rosebuskar, kyrkjet�rn og to hotell!
Og enda var det berre m�ndag kveld, i Guds kalender, jazzen kom p� laurdag. P� sj�husrekkene imellom Alexandra og Gamle Grand sat verhanar og gol.
Men fullm�nen, han lyste som ei sol,
Umerkeleg vart byens lys forandra.

Og s� musikken? Alltid meir musikk!
Det knirka salmesong i �retak, det dura orgel framme, trekkspel bak, og sj�en gjekk med b�rer, h�ge brak, i stormkast bortanfor all folkeskikk, men kuling, regn og sludd tok siste stikk. Her var det kammerspel og janitsjar. M� Herren vite kva det ikkje var!
Og nokre gjekk p� bar og drakk seg full, og somme verka edru n�r dei snakka tull.
Og nokre tagde heilt, for det er godt som gull. Her var det strengespel p� bedehus, og andre strenger klang i sus og rus.
Og inni seg fekk ingen sjelefred, for fred i sjela kan du ikkje leva med.

Hit kom ein framand fugl og slo seg ned. Ein sjusovar, ei natteranglar�nd, ein �Bird� p� radioen som fann eit reir hos kremmarar som Kikkan S�ttem, Petter Pettersson!
Der landa Billie Holliday og Bessie Smith, og Louis Armstrong song, og Lester Young han spela. Nat King Cole song Careless Love M� himlen vite kva dei ikkje song. Og mang ein yngling, kledd i slips og dress fr� byens beste herreekvipering, gav svar fr� djupet av si sjel, kvittering, steig fram p� podiet og spelte sj�ss.

Slik vart det storbysus i v�r provins. Ein tafatt sm�by vart eit New Orleans, den eine gata, vinterstengd og still, fekk no sin story, og vart Storyville.
Og jazzen kom til gudsforlatne rom, var det ein dristig nattedraum som kom, og fylte hjartets tomrom med musikk. N�r frosten kom og gjorde opp bestikk, n�r regnet dreiv i haustlauv gatelangs, p� sekstitalet var det enno andrerangs med jazz, mot klassisk og spill-selv og damekor, og Tore Skogmanns sl�gerar fr� ifjor.
N�r skodd og gr�ver gjorde gatelyset matt, gjekk vi og lengta etter galskap, d�d og natt, og alt som ikkje finst i janitsjar fekk endeleg sitt endelege svar.
Slik gjekk det til at denne by av orden, fekk spunne inn sitt pyntelege namn i sound, men ingen glans. Derfor er Molde meir enn Mandal!
Er trekkbasunen altfor kort og lungene for sm�, den n�raste musikken kom langt borte fr�.

I all v�r ungdoms gater, sj� dei g�r: Dei gamle borte, lik Ben Webster, Chet Baker og dei som enno er, Art Farmer, Dexter Gordon, og alle andre, horn og flygel, Garbareks m�rke alvor, �rsted Pedersen improviserer over Ack, V�rmland du sk�na, og Arild Andersen bit underieppa sund i st�vet rampelys p� Molde Kino.
Dei er her alle no, den ordenslause skare, av Charlie Parkers slekt, Miles Davis som alltid grunnar over neste utspel, snart med ryggen til, snart med eit m�rkt blikk til John Scofields desperate inngang.
S� mange rader, snart i tretti �r! S� mykje djevelsk arroganse, s� mange smil, s� mykje innefolk, som seier �i�og han Dexter� og aldri ser den store tr�yttleiken i alle reiser gjennom botnlaus einsemd, indre natt:
To Molde? Molde? Where and what is Molde? Ein by knapt bryet verdt, knapt god for nokon. Med solbriller i gr�ver midt p� dagen. Ein stor parade, gjennom tronge gater, der ingen g�r aleine, sj�lv n�r himlen har m�rkna til p� ny. Oh yeah, l want to be in that number. Ein h�r i tretti�rskrigen, mot v�r daglege d�d.

Og ingen har meir romsleg famn enn han som var musikkens fattigfrans og uteliggar. Bak denne byens pyntelege gjerde imellom kulturlivets gjerrigknarkar som meiner at teater er best, eller dikt best, st�r han som hadde minst og er raus for alle. Eg minnest sommaren da Tarjei Vesaas kom den siste heite sommaren i hans liv. Han stod p� hurtigruta, rak som ei furumast fr� Molde Fj�re, da kapteinen kom og ordna landgangsk�en, slik at Vesaas, den store tause fr� det norske indre fekk syn av negerbyen Molde. Framfor han, ein h�rskare amerikanske damer, med plastnett over farga h�r, og rop mot regnet: My God, it�s pouring down! Kapteinen sa: Just one moment, ladies, The old gentleman first. Og Vesaas greip i leideren, gjekk ned. Da opna Alexandraparken sine roser, og tjue mann med v�te noteblad fekk regnet til � stilne bli til dogg p� m�rke kronblad, da dei spelte opp, tok sn� og granskog inntil seg med Dixieland!

Slik st�r den opne famnen mot ei gjerrig tid, som trur det kan tenkast frie tankar i Norge for Nordmenn, som trur det finst ein norsk kultur bak stengde grenser. Det var berre opningen mot utanverda som gjorde dette landet stort.
Og alt vi elskar mest, har vi p� l�n fr� andre. N�r fordommar f�r namn av sunn fornuft og gamle tankar krev all taletid, er ikkje dette landet lenger v�rt.

Men ei bikkje som bjeffar i hageporten kan ikkje halde blomsterangen ute, og vinden g�r sin eigen veg i sommarlandet med nakkepust ifr� det framande.

�l am never happy when i hear sweet music�, sa William Shakespeare. Alltid bortanfor sin eigen lengsel, tr�ytt av harmoni finst den musikk som er eit anna land, er meir enn Molde. Sj�lv �ra som g�r er ein skjemtegauk der, ut og inn av ei klokke. Sj�lv ordet jazz er klisj� der. Appetitten til dei som g�r i spissen for paraden er glefs mot d�dens tomrom, ballett over avgrunnen, eit fors�k p� � l�yse Guds reknestykke som aldri g�r opp.

Forgjengelig er alt, den korte sommaren vi ber i minnet. Flyktig varer det, musikkens strofer, jammens heite time. Og dei som var der, ber det einsamt med seg. P� film og teip finst atterglans og gjenskin. Men stunda, stunda er den einaste, der vekslande frasar grip din lagnad, og snur deg rundt, s� du kan sj� ditt liv!
Det er den siste strofen som heng att, og fyller opp di utt�mde forventning: Eit lys i minnet m�ter nye somrars lys.

Og ingen sp�r: N�r skal musikken stilne. Og ingen sp�r om det kan skje p� ny, den sterke r�rsla som drog gjennom deg, da etterklangen enno hang i lufta. Applausen er ein jubel stenkt av sorg. Musikken kom, ein framand fugl, flaug bort. Att st�r ein blomsterby med sine minne. Men enn s� lenge lever, lever du!
N�r festivalen opnar, opnar festen. Din hjartefest i dette tapte land som er v�r ungdom, endelause ungdom,
Den vaknar opp til liv i denne stund! The rest is silence. Eit Heilo Goodbye for luft og ingenting f�r h�gsommaren har falma, kvelden sig innover Romsdalslandet. Eg ser eit rampelys som liknar morgongryet, Ein festival var slutt, Gunnar Bull Gundersen aleine p� scenen, tok farvel, enno ung i jazzens stormsentrum, s� stilt det var. Keep swinging! Vi skal m�tast her igjen. No er vi her. The festival is open.